Okres wakacyjny to przede wszystkim wyjazdy i wycieczki. To czas beztroskich wojaży w nowe, ekscytujące miejsca. Niestety nie wszystkim podróże kojarzą się przyjemnie. Dla wielu osób już sama myśl o konieczności przemieszczania się to istna udręka, ponieważ jazda samochodem, rejs statkiem czy lot samolotem wywołuje zawroty głowy, duszności, a nawet wymioty. Te uciążliwe dolegliwości to nic innego jak choroba lokomocyjna.
Wbrew swojej nazwie choroba lokomocyjna wcale nie jest stanem patologicznym. Choć dolegliwości, związanych z dyskomfortem w czasie podróży doświadcza stosunkowo niewielka część populacji, nie świadczy ona o procesie chorobowym. Wręcz przeciwnie, osoby, które zgłaszają nudności czy występowanie wymiotów w trakcie korzystania z najróżniejszych środków lokomocji, mają całkowicie prawidłowo funkcjonujący błędnik.
Czym właściwie jest choroba lokomocyjna i jak sobie z nią radzić ?
Kinetoza, zwana chorobą ruchu ( łac. Kinetosis), to schorzenie wywołane podczas poruszania się dowolnymi środkami transportu. Choć przypadłość ta dotyka głównie dzieci w wieku 2- 12 lat, może się zdarzyć każdemu – na chorobę lokomocyjną skarży się również co piąty dorosły.
CO JEST PRZYCZYNĄ NUDNOŚCI I WYMIOTÓW W TRAKCIE PODRÓŻY ?
Choroba lokomocyjna wynika z podrażnienia błędnika, wywołanego „bujaniem” środka transportu, którym się przemieszczamy. Błędnik – to narząd, będący częścią ucha środkowego, odpowiada za utrzymanie równowagi. Pozwala określić położenie ciała oraz kierunek poruszania się nawet bez kontroli wzroku. Oczywiście wrażenia ruchu i położenia, odbierane przez błędnik, weryfikowane są także wzrokiem, dotykiem oraz poprzez receptory czucia głębokiego, znajdujące się m.in. w mięśniach, stawach oraz skórze.
Do objawów choroby lokomocyjnej dochodzi na skutek odbierania przez nasz mózg sprzecznych sygnałów, płynących z różnych zmysłów. Jadąc samochodem nasz wzrok widzi szybko poruszające się drzewa czy inne elementy krajobrazu, co mózg odbiera jako dowód na ruch z dużą prędkością. W tym samym czasie błędnik nie otrzymuje sygnałów o zmianie położenia ciała i taką informację przekazuje do ośrodkowego układu nerwowego.
Odwrotną sprzeczność obserwujemy w trakcie choroby morskiej. Tu na skutek kołysania statku czy łodzi, błędnik informuje mózg o ruchu ciała. Gdy podróżujący przebywa pod pokładem, przeciwne informacje o bodźcach dostarcza zmysł wzroku, który nie odbiera żadnych sygnałów, potwierdzających, aby nasze ciało poruszało się względem otoczenia.
Taka sprzeczność sygnałów, płynących ze zmysłu równowagi ( błędnika) i zmysłu wzroku sprawia, że mózg doświadcza bodźców podobnych do tych, które występują w trakcie halucynacji, co wyzwala wystąpienie objawów takich jak nudności czy wymioty.
OBJAWY KINETOZY
Choroba lokomocyjna najczęściej kojarzona jest z wystąpieniem nudności w czasie podróży, które mogą (choć nie muszą) ulec nasileniu z czasem i prowadzić do wymiotów. Zwykle nudności poprzedzone są złym samopoczuciem, problemami z koncentracją oraz apatią. Nie są to jednak jedyne objawy kinetozy. Czasem nudnościom towarzyszy nadmierne wydzielanie śliny, nawracające ziewanie, zawroty głowy, bladość powłok, zlewne poty, podwyższona częstość oddechów, rozdrażnienie i senność.
Choroba ruchu może mieć różne objawy, które znacząco utrudniają podróżowanie i nie pozwalają w pełni cieszyć się z wycieczki. Najczęściej obejmują cały zespół nieprzyjemnych dolegliwości, takich jak:
- Złe samopoczucie
- Ból i zawroty głowy
- Ból brzucha
- Nudności
- Wymioty
- Osłabienie
- Senność
- Wzmożona potliwość
- Bladość skóry
- Trudności z oddychaniem
- Szumy uszne
- Oczopląs
Pocieszające może być jedynie to, że symptomy te, wynikające z zakłóceń odczuwania ruchu przez różne zmysły, ustępują samoistnie po zakończeniu podróży – krótko po tym, jak przestaniemy się przemieszczać ( na początku mogą wystąpić jeszcze trudności w opuszczeniu pojazdu czy chwiejność chodu).
KTO DOŚWIADCZA CHOROBY LOKOMOCYJNEJ ?
Kinetoza najczęściej występuje w czasie podróży małymi statkami ( doświadcza jej nawet 60 %podróżujących w ten sposób). Dość często pojawia się ona w trakcie podróży statkami wycieczkowymi ( 25 % podróżnych). Choć najczęściej mówimy o niej w odniesieniu do podróżowania samochodem, to zaledwie 4 % pasażerów aut doświadcza dolegliwości, związanych z chorobą lokomocyjną. Najrzadziej do wystąpienia objawów dochodzi w trakcie przemieszczania się pociągiem ( 0,13 %) czy samolotem.
Dolegliwości związane z podróżą najczęściej występują u dzieci. Co ciekawe, niemowlęta praktycznie wcale nie cierpią z powodu choroby lokomocyjnej. Objawy kinetoz obserwowane są dopiero u dzieci w wieku powyżej 2 lat, a szczyt częstotliwości ich występowania przypada na okres dziewiątego oraz dziesiątego roku życia.
Wśród dorosłych z powodu nudności i wymiotów w czasie podróży częściej cierpią kobiety niż mężczyźni. Szczególnie narażone są na nie kobiety w ciąży oraz osoby doświadczające epizodów migren czy zawrotów głowy. Badania pokazują również, iż skłonność do choroby lokomocyjnej może być dziedziczona.
JAK ZAŁAGODZIĆ DOLEGLIWOŚCI CHOROBY PODRÓŻNYCH ?
Chorobie lokomocyjnej nie zawsze można w pełni zapobiec. Zupełne wyleczenie się z niej też nie jest możliwe. Można za to minimalizować jej objawy.
Gdy podróżujący ( lub rodzic małego podróżnika) ma świadomość, w jakich sytuacjach pojawiają się dolegliwości chorobowe, zdecydowanie warto wdrożyć szereg prostych działań, które mogą zapobiec złemu samopoczuciu.
- Zadbaj o właściwą dietę przed podróżą. Osoby, które cierpią na kinetozę, powinny stronić od tłustych i obfitych posiłków bezpośrednio przed podróżą. Istotne jest również unikanie napojów gazowanych, napojów z kofeiną oraz żywności bogatej w histaminę ( twarde sery, salami i wysoko przetworzone wędliny, tuńczyk, makrela, pomidor, fasola, truskawki, czekolada). Spożycie lekkostrawnego posiłku, bogatego w witaminę C oraz białko, może zmniejszyć intensywność objawów. Wśród posiłków, polecanych osobom z chorobą lokomocyjną znaleźć możemy koktajl cytrusowy z imbirem na bazie jogurtu naturalnego czy owsiankę na wodzie z borówkami i płatkami migdałowymi.
- Wyśpij się! Odpowiednia ilość snu ma pozytywny wpływ na zmniejszanie nasilenia objawów kinetozy.
- Unikaj bodźców, nasilających nudności. Jeśli to możliwe, podróżuj na przednim fotelu samochodu, w środkowej części samolotu ( na wysokości skrzydła) lub w kabinie, położonej w środkowej części statku, najlepiej na wysokości linii wody. Ważne jest również, aby nie siadać tyłem do kierunku jazdy, nie czytać i nie oglądać filmów w trakcie podróży. Unikamy również korzystania z telefonu. Patrzymy wyłącznie przed siebie, unikamy spoglądania przez boczne okna. Powinniśmy również skupić wzrok na horyzoncie.
- Dbajmy o komfortowe warunki podróży. W czasie podróży dostosujmy temperaturę w pojeździe do swojego komfortu cieplnego. Możemy również uchylić okno. Na okres podróży wybierzmy wygodne ubrania, możemy włączyć ulubioną muzykę. Spróbujmy się zrelaksować, wykonując np. ćwiczenia oddechowe. Pomocny może być tzw. oddech kwadratowy, czyli podzielenie oddechu na cztery, trwające równe odcinki czasu, fazy – wdech, zatrzymanie powietrza, wydech, pauza na bezdechu. Powinniśmy robić częste przerwy w podróży, w czasie których, jeśli to możliwe, skorzystajmy ze świeżego powietrza. W czasie długiej wycieczki postarajmy się zdrzemnąć lub założyć okulary przeciwsłoneczne, co pozwoli ograniczyć ilość bodźców.
- Dbajmy o właściwe posiłki w trakcie podróży. Ciężkostrawne i tłuste potrawy mogą nasilić objawy w trakcie podróży. Unikajmy zatem wszelkich fast foodów i innych posiłków, oferowanych przez stacje benzynowe. Zdecydowanie lepszym posiłkiem będą zdrowe przekąski tj. koktajl, lekkie kanapki, ulubione warzywa czy owoce. W celu nawodnienia sięgajmy wyłącznie po wodę. Unikamy napojów słodkich, gazowanych bądź zawierających kofeinę.
- Sięgajmy po farmakoterapię, jeśli to konieczne. Gdy nasilenie objawów jest duże, możemy sięgnąć po dostępne bez recepty preparaty, stosowane w znoszeniu dolegliwości, towarzyszących chorobie lokomocyjnej. Zawierają one dimenhydrynat, lek przeciwhistaminowy, o działaniu przeciwwymiotnym, uspokajającym i antyalergicznym. Aby środki te skutecznie zapobiegały wystąpieniu objawów, należy przyjąć je co najmniej 30 minut przed planowanym rozpoczęciem podróży. Ich działanie utrzymuje się do 6 godzin, zwykle więc nie ma konieczności zażycia kolejnej dawki. Warto pamiętać, że dimenhydrynat może powodować wystąpienie senności i obniżać koncentrację, jest on więc przeciwskazany u osób, kierujących pojazdami.
- Sięgajmy po preparaty z wyciągiem z imbiru! U grupy osób, które z różnych względów nie mogą stosować leków, zawierających dimenhydrynat, pomocne mogą być środki, zawierające wyciągi z korzenia imbiru. Imbir tradycyjnie stosowany był w łagodzeniu nudności czy wymiotów. Imbir wykazuje również działanie przeciwzapalne, wpływa korzystnie na procesy trawienne, zwiększa wydzielanie śliny i soku żołądkowego. Prace naukowe, poświęcone prozdrowotnym właściwościom korzenia imbiru, potwierdzają, iż może zmniejszać on nasilenie wymiotów i zimnych potów w trakcie choroby lokomocyjnej, choć relatywnie rzadziej obniża on dyskomfort, związany z samym wystąpieniem nudności.
- Warto wziąć też pod uwagę preparaty probiotyczne, które korzystnie wpływają na układ pokarmowy.
Choć choroba lokomocyjna ( kinetoza ) bez wątpienia może być uciążliwa i znacznie obniża komfort podroży u osoby, która jej doświadcza, może sięgnąć po wiele rozwiązań, mogących zmniejszyć ryzyko wystąpienia dolegliwości lub obniżyć ich nasilenie. W przypadku, gdy postępowanie niefarmakologiczne zawodzi, możemy siegać po leki, dostępne bez recepty, dzięki czemu myśl, o zbliżającym się urlopie, nie będzie paraliżująca dla tych spośród nas, którzy cierpią z powodu kinetozy.
