Przeziębienie i grypa to choroby, które co roku atakują miliony Polaków. Leczenie obu polega przede wszystkim na odpoczywaniu i przyjmowaniu leków objawowych. Z tego wynikają kolejki pacjentów w aptece po preparaty łagodzące dolegliwości.
Jak wygląda zatem przebieg i leczenie przeziębienia i grypy?
WIRUS GRYPY
Wyróżnia się trzy typy wirusa grypy: A, B i C. Wirus typu A powoduje zakażenie wśród ludzi, ale także wśród innych ssaków i ptaków. Jest odpowiedzialny za występowanie epidemii lub pandemii grypy. Typ B jest chorobotwórczy wyłącznie u człowieka, okresowo wywołuje epidemie. Wirus typu C powoduje infekcje głównie wśród dzieci.
Do zakażenia wirusem grypy dochodzi poprzez drogę kropelkową, wirus bezpośrednio dostaje się do dróg oddechowych człowieka. Następnie wirus namnaża się, czyli replikuje w komórkach dróg oddechowych. Powoduje to poważne skutki – zniszczenie i złuszczenie nabłonka migawkowego. Jeśli ulegnie on całkowitemu zniszczeniu, jego odtworzenie zajmuje zwykle około miesiąca. Z układu oddechowego wirus rozsiewa się przez krew do narządów i układów ( węzłów chłonnych, śledziony, nerek, wątroby lub układu nerwowego).
W JAKI SPOSÓB MOŻNA SIĘ ZARAŹIĆ GRYPĄ, A JAK PRZEZIĘBIENIEM?
Wirus grypy przenosi się drogą kropelkową. Źródłem zakażenia jest chory lub zakażony pacjent. Wystarczy przebywać w odległości 2 m od chorego, który kicha lub kaszle, aby zostać zakażonym. Możliwe jest także zakażenie przez kontakt ze wspólnymi przedmiotami: kubkiem, klamką, klawiaturą komputera czy telefonem. Częstym problemem prowadzącym do zakażenia jest niedostateczna higiena rąk, a także kilkukrotne stosowanie jednorazowych chusteczek higienicznych, które po użyciu lądują w kieszeni lub torebce zamiast w koszu na śmieci. Możliwe jest także zakażenie wirusem grypy od zwierząt ( świń, ptaków domowych i dzikich) przez dotyk, a także przez zjedzenie surowego lub niedogotowanego mięsa chorych na grypę zwierząt. Źródłem zakażenia bywają także surowe jaja chorych ptaków.
Za wywołanie przeziębienia odpowiedzialne są najczęściej koronawirusy i rynowirusy, przy czym znanych jest około 100 typów koronawirusów powodujących infekcję górnych dróg oddechowych. Dlatego możliwe są wielokrotne przeziębienia w jednym sezonie. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową lub przez kontakt z przedmiotami z otoczenia chorego.
Początek grypy jest zazwyczaj bardzo gwałtowny, dynamiczny, objawy są od razu znacznie nasilone. Przeziębienie zaczyna się znacznie łagodniej i rozkręca się w ciągu 2-3 dni. Pierwszym objawem przeziębienia jest złe samopoczucie, drapanie w gardle, czasem chrypka. Stopniowo dołączają inne dolegliwości, takie jak: gorączka, pokasływanie lub stan podgorączkowy. Natomiast objawy grypowe spadają na chorego jak grom z jasnego nieba: od razu dają się we znaki bóle mięśniowo- stawowe i osłabienie, które uniemożliwia normalne funkcjonowanie. Szybko narasta gorączka, osiągając wysokie wartości. U chorych z przeziębieniem katar jest często dominującym objawem, zaś w grypie jego nasilenie jest słabe.
JAKIE SĄ ODMIANY GRYPY?
DLACZEGO TERAZ JEST CORAZ WIĘCEJ RODZAJÓW GRYPY, NP. ŻOŁĄDKOWA?
To oczywiście pomieszanie nomenklatury chorób. Nie ma jednostki zwanej grypą żołądkową. To kolokwialne określenie dotyczy zaburzeń żołądkowo- jelitowych wywołanych między innymi wirusami, np. rotawirusami lub adenowirusami, ale z pewnością nie wirusami grypy. Nie przybywa różnych postaci infekcji grypowych, a jedynie możliwe są zmiany w obrębie wirusa powodujące nowe zachorowania sezonowe lub pandemiczne. Nie jest to jednak nowość, ponieważ wirus grypy jest znany ze swej dużej zmienności. Ponadto problemem jest występowanie zakażeń międzygatunkowych i wymiana materiału genetycznego, a w efekcie powstawanie nowych, groźnych podtypów. Przykładem jest tzw. ptasia grypa, czyli choroba ludzi wywołana wirusami ptactwa. Grypa ta ma ciężki przebieg i stosunkowo często prowadzi do śmierci. Wirus tego typu na razie nie przenosi się między ludźmi, choć wiadomo, że jest w stanie pokonać barierę między gatunkami. W ostatnich latach rośnie obawa przed wystąpieniem nowej pandemii. Na świecie pojawił się wirus A/H1N1v zawierający mieszaninę materiału genetycznego wirusów ptaków, świń i grypy człowieka ( pierwsze przypadki w 2009 roku w Meksyku i USA). W większości przypadków zakażenie przebiegało łagodnie i ustępowało samoistnie, bez powikłań, ale opisano też nieliczne zgony.
ILE CZASU TRWA ZAKAŹNOŚĆ WIRUSA GRYPY?
CZY CHORY „BEZOBJAWOWY” MOŻE ZARAŻAĆ?
Źródłem zakażenia grypą może być osoba, u której nie występują żadne dolegliwości, zarówno dziecko jak i dorosły. U dzieci okres zakaźności trwa nieco dłużej. Chory zaraża zwykle jeden dzień przed i do 5 dni, czasem nieco dłużej, po wystąpieniu objawów. Inaczej jest z małymi dziećmi. Mogą zakażać już kilka dni przed wystąpieniem objawów, a po pojawieniu się dolegliwości zakaźność trwa nawet ponad 10 dni. Dlatego właśnie dzieci odgrywają szczególną rolę w rozprzestrzenianiu się grypy.
CZY GORĄCZKA JEST ZAWSZE PIERWSZYM OBJAWEM GRYPY?
Gorączka jest jednym z głównych objawów choroby wywołanej przez wirusy grypy. W większości przypadków infekcja zaczyna się silnym osłabieniem , bólami mięśniowo- stawowymi i właśnie gorączką przekraczającą 38 stopni Celsjusza. Pomocna w łagodzeniu wysokiej temperatury są ibuprofen lub paracetamol.
CZY ZA KAŻDYM RAZEM, GDY MAMY OBJAWY CHOROBY, POWINNIŚMY UDAĆ SIĘ DO LEKARZA?
Gorączka jest objawem wielu infekcji. Wbrew pozorom nie zawsze wymaga konsultacji lekarskiej. Jeśli temperatura nie jest zbyt wysoka i nie towarzyszą jej niepokojące objawy, można zasugerować 1-3 dniowe leczenie w warunkach domowych. Należy pamiętać o zażywaniu środków przeciwgorączkowych. Jeśli gorączka trwa ponad 3-5 dni, wtedy należy zgłosić się do lekarza.
CZY MOŻNA ZŁAPAĆ PRZEZIĘBIENIE, CHODZĄC PO MROZIE?
CZY W ZWIĄZKU Z TYM OSOBY AKTYWNE FIZYCZNIE, KTÓRE DUŻO CZASU SPĘDZAJĄ NA POWIETRZU, SĄ BARDZIEJ PODATNE NA ZAKAŻENIE WIRUSAMI PRZEZIĘBIENIA LUB GRYPY?
Sam pobyt na świeżym powietrzu, zwłaszcza regularny, ma zbawienny wpływ na zdrowie- zmniejsza ryzyko infekcji. Dotyczy to także osób, które spędzają aktywnie czas na powietrzu. Umiarkowany wysiłek lub spacer muszą być jednak zaplanowane. Należy się ubrać stosowanie do pogody i planowanej formy aktywności. Inaczej wygląda kwestia długiego i niezaplanowanego pobytu na mrozie, np. na skutek kłopotów z komunikacją miejską. Udowodniono, że wychłodzenie nóg zwiększa ryzyko przeziębienia. Przemarznięcie powoduje obkurczanie naczyń krwionośnych w dystalnie zlokalizowanych partiach ciała, a także często w jamie ustnej i gardle. W efekcie słabnie miejscowa odporność organizmu: taki chwilowy spadek może skutkować podatnością na infekcje. Aby jednak doszło do choroby, konieczne jest jeszcze zakażenie.
CZĘSTYM ARGUMENTEM, KTÓRY PRZEKONUJE OSOBY CHORE NA GRYPĘ DO ODPOCZYNKU W DOMU – JEST WYSTĄPIENIE JEDNEGO Z POWIKŁAŃ GRYPY, ZAPALENIE MIĘŚNIA SERCOWEGO.
JAKIE INNE, NEGATYWNE SKUTKI POWIKŁANIA GRYPY MOGĄ SIĘ POJAWIĆ?
Najczęstszym powikłaniem grypy jest zapalenie oskrzeli, płuc, a także niewydolność oddechowa, przebiegająca jako ARDS ( zespół ostrej niewydolności oddechowej dorosłych). Skutkiem może być nawet zgon osoby chorej. Śmiertelność w przypadku grypy sezonowej wynosi zwykle 0,1-0,1 % ( czyli umiera 1-5 pacjentów na tysiąc chorych). Wiek wcale nie jest gwarancją łagodnego przebiegu choroby. Niektóre typy wirusa grypy stanowią szczególne zagrożenie dla osób młodych ze sprawnym systemem immunologicznym, większe niż u osób w podeszłym wieku. Skutkiem grypy może być także angina paciorkowcowa, zapalenie opon mózgowo- rdzeniowych i mózgu, poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego, zapalenie mięśni i mioglubinuria prowadząca do niewydolności nerek, a także wspomniane zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia. Obserwowano także pogrypowe kłębuszkowe zapalenie nerek.
Poważnym i tragicznym w skutkach powikłaniem grypy bywa niewydolność wielonarządowa. Pacjentów hospitalizowanych z powodu grypy umiera około 7%, a wśród chorych leczonych na oddziale intensywnej terapii nawet 15-25%. Grypa stanowi także zagrożenie dla chorych z przewlekłymi schorzeniami, ponieważ może powodować zaostrzenie, np. POChP ( przewlekła obturacyjna choroba płuc), astmy, niewydolności serca, nerek lub cukrzycy.
W JAKI JESZCZE INNY SPOSÓB MOŻNA ZDIAGNOZOWAĆ GRYPĘ?
Poza badaniem klinicznym i badaniem lekarskim podstawowym kryterium rozpoznania grypy jest dodatni wynik badania wirusologicznego. Dostępne są szybkie testy na obecność antygenu wirusa w materialne pobranym z nosa i gardła. Testy te są stosunkowo łatwo dostępne. Mają umiarkowaną czułość, choć dużą swoistość. Najdokładniejszą metodą jest wykrycie materiału genetycznego wirusa za pomocą metody PCR (stosowana jest w kilku ośrodkach referencyjnych w kraju, w niektórych stacjach sanitarno- epidemiologicznych oraz w Państwowym Zakładzie Higieny w Warszawie), metody immunofluorescencji lub poprzez hodowlę wirusa (rzadko).
O CZYM MOŻE ŚWIADCZYĆ ŻÓŁTOPOMARAŃCZOWY KOLOR JĘZYKA POJAWIAJĄCY SIĘ W TRAKCIE PRZEZIĘBIENIA LUB GRYPY?
Najczęściej jest to skutek namnażania się na języku drożdżaków lub bakterii w niewłaściwie złuszczających się brodawkach. Kubki smakowe są przyrośnięte i tworzą szorstką powierzchnię , w której zakamarkach doskonale mnożą się drobnoustroje. Sprzyja temu niewłaściwa higiena jamy ustnej, zwłaszcza w trakcie infekcji, niedostateczna ilość wypijanych płynów, gorączka, niektóre leki, a także nadmiar kawy lub herbaty w diecie. Przyczyną pomarańczowego zabarwienia języka mogą być także witaminy i niektóre antybiotyki.
CZY TO PRAWDA, ŻE NOWOTWORY MOGĄ OBJAWIAĆ SIĘ PRZEDŁUŻAJĄCĄ GRYPĄ?
Sama infekcja grypowa nie ma nic wspólnego z chorobą nowotworową. Jednak na skutek osłabienia odporności spowodowanej nowotworem, a także często występującej niedokrwistości, a w zaawansowanych przypadkach kacheksji, podatność na zakażenie wirusem grypy jest znacznie większa niż w ogólnej populacji. Podobnie przebieg zakażenia u chorego z nowotworem może mieć ciężki przebieg, a jednocześnie ryzyko powikłań jest większe niż u zdrowej osoby.
CZY MASECZKI NOSZONE NA TWARZY FAKTYCZNIE ZABEZPIECZAJĄ PRZED ZACHOROWANIEM NA GRYPĘ?
Noszenie maseczki na twarzy ma sens w przypadku bliskiego kontaktu z chorym, np. przebywania w tym samym pomieszczeniu lub częstego kontaktu w odległości mniejszej niż 1,5-2 metry. Także chorzy na grypę mogą stosować maseczki stomatologiczne lub chirurgiczne, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się zakażenia. Noszenie maseczki połączone z częstym myciem rąk zmniejsza ryzyko zakażenia wirusem grypy o 50 %.
CZYM SIĘ RÓŻNI GRYPA SEZONOWA OD PANDEMICZNEJ?
Grypa daje o sobie znać co roku, w okresie epidemicznym, czyli na półkuli północnej od jesieni do wczesnej wiosny ( w Polsce od października do kwietnia), a na południowej – od wiosny do późnego lata. Nie jest to zjawisko szczególnie niepokojące, jednak co kilkanaście lub kilkadziesiąt lat pojawiają się nowe nieznane do tej pory podtypy wirusa grypy, które powodują zachorowania na całym świecie, czyli pandemię. Ponieważ populacja ludzka nie ma odporności na nowy typ wirusa, zakażenie szerzy się bardzo dynamicznie. Nic więc dziwnego, że zwykle wysoka jest także śmiertelność i liczba powikłań grypy. Jednak to nie ciężkość choroby, ale jej rozpowszechnienie decyduje o ogłoszeniu przez WHO (World Health Organization) pandemii.
DZIAŁANIA PROFILAKTYCZNE GRYPY POWINNY OBEJMOWAĆ:
- Szczepienia ochronne
- Higienę rąk, jak najczęściej ciepłą wodą z mydłem
- Izolowanie osób chorych
- Zasłanianie jednorazową chusteczką nosa i ust podczas kaszlu i kichania. Zużytą chusteczkę należy natychmiast wyrzucić do kosza na śmieci.
- Unikanie tłumu i dużych skupisk ludzi
- Częste i dokładne wietrzenie pomieszczeń
