ZAPARCIA I BIEGUNKA. CO JE ŁĄCZY ?

Wszyscy czasami doświadczamy zaparć i biegunki. To fakt, nawet jeśli nie jest to powszechny temat na nocne Polaków rozmowy. Chociaż nieczęsto dzielimy z innymi informacjami o naszych ruchach jelitowych, to i tak odgrywają one integralną rolę w utrzymaniu zdrowego, pełnego życia.

Zaparcia i biegunka znajdują się na przeciwnych krańcach spektrum ruchów jelitowych, a stolec zachowuje się tu niczym słynni rywale: zając i żółw. Ale czy istnieje miedzy nimi jakiś związek?

ZAPARCIA

U osób dorosłych dominują zaparcia czynnościowe ( pierwotne) stanowiące ponad 90 % przyczyn tych dolegliwości oraz wtórne, wywołane przez inne czynniki, np. choroby metaboliczne, endokrynologiczne, niektóre typy nowotworów, miopatie, schorzenia neurologiczne.

Zaparcia mogą powodować znaczący dyskomfort i możesz nie chcieć o nich rozmawiać. Ale w rzeczywistości nie ma w tym nic wstydliwego. Szacuje się, że 15 % ludności na całym świecie cierpi na zaparcia, a medycyna cały czas poszukuje nowych sposobów na to, by sobie z nimi lepiej radzić.

Normalne wzorce wypróżnień są trudne do zdefiniowania. Częstotliwość wypróżnień u większości ludzi wynosi od jednego stolca co trzy dni do trzech stolców dziennie, co stanowi dość szeroki zakres. Ogólnie uważa się, że jeśli chodzisz do toalety mniej niż trzy razy w tygodniu, to możesz uważać, że masz zaparcia, ale tak naprawdę ruchy jelitowe różnią się znacznie między poszczególnymi osobami, a także różna jest subiektywna percepcja tego, co jest „normalne”.

Objawy zaparć obejmują bóle brzucha, wzdęcia, gazy, nudności, a nawet bóle głowy i zmęczenie. Lekarze korzystają ze standaryzowanych kryteriów do diagnozowania wszystkich rodzajów chorób i stanów. By diagnozować zaparcia wykorzystuje się kryteria rzymskie IV- te. Aby lekarz zdiagnozował zaparcia, muszą być obecne 2 z 6 objawów:

• Napinanie się
• Twarde stolce
• Niepełne wypróżnienia
• Konieczność ręcznego wspomagania wypróżnienia
• Uczucie blokady
• Mniej niż 3 wypróżnienia w tygodniu

CO POWODUJE ZAPARCIA ?

Odnalezienie prawdziwej przyczyny zaparć nie zawsze jest takie łatwe. Istnieje wiele różnych czynników, które mogą prowadzić do blokady lub spowolnienia ruchów jelit. Niektóre z nich to: niezrównoważona dieta, brak błonnika, odwodnienie, siedzący tryb życia, schorzenia medyczne, głodówka, stres, skutki uboczne leków.

Współczesne życie, wraz z jego rosnącym tempem, może zwiększać ryzyko przyjmowania tych niezdrowych nawyków, które z kolei negatywnie wpływają na nasz układ trawienny. To prowadzi nas do ważnego pytania: Czy zaparcia można kontrolować ? Odpowiedz na to pytanie na szczęście brzmi: Tak.

RADZENIE SOBIE Z ZAPARCIAMI

Oto kilka sposobów, na radzenie sobie z zaparciami:

1. Powinniśmy wiedzieć, że „normalne” ruchy jelit różnią się w zależności od osoby. Kluczem jest monitorowanie siebie i dostosowywanie tak swoich nawyków, by czuć się komfortowo.
2. Ważne jest uświadamianie sobie, że zmiana stylu życia prawdopodobnie będzie konieczna. Znaczenie ma też monitorowanie postępów i ustanowienie rutyny wypróżnień.
3. Jak pokazują badania, aktywność fizyczna również może pobudzić pracę jelit. Upewnij się więc, że występuje ona w Twoim życiu w wystarczającej ilości.
4. Większość terapii przeciw zaparciom zaczyna się od zmiany diety. Zwiększ spożycie błonnika i pij wodę. To naprawdę dobry początek.
5. Jeśli to nie przynosi ulgi, istnieją alternatywy, takie jak medyczne środki na zaparcia, które są bezpieczne, skuteczne i dają szybkie rezultaty.

JAK ZAPARCIA MOGĄ POWODOWAĆ BIEGUNKĘ ?

Choć może to wydawać się sprzeczne, możliwe jest, że po zaparciach pojawi się biegunka. Jeśli cierpisz na zaparcia, a zaraz po tym doświadczasz biegunki, oto kilka możliwych przyczyn. Ciężkie zaparcia mogą spowodować tak zwaną biegunkę przepełnieniową, ponieważ wewnętrzny zwieracz odbytu rozluźnia się, pozwalając na przechodzenie treści kałowych. Pacjenci często opisują swoje objawy jako biegunkę, ze względu na luźny stolec. Biegunka przepełnieniowa, znana także jako biegunka paradoksalna, występuje, gdy kał wycieka wokół zatrzymanego stolca w jelicie. Jest to zazwyczaj związane z przewlekłymi zaparciami.

JAK ZAPOBIEGAĆ BIEGUNCE PRZEPEŁNIENIOWEJ ?

Jeśli środki przeczyszczające, lewatywy, czopki, suplementy błonnika i nawadnianie nie pomagają, może być konieczne ręczne usuwanie stolca. Lekarz lub pracownik służby zdrowia mechanicznie pomaga w wypróżnieniu własnoręcznie rozbijając utwardzony i zablokowany w odbycie stolec.

CZY KOBIETY CIERPIĄ ZA ZAPARCIA CZĘŚCIEJ NIŻ MĘŻCZYŹNI ?

Kobiety rzeczywiście cierpią na zaparcia częściej niż mężczyźni. Można to wyjaśnić obecnością estrogenów i progesteronu – hormonów, które bezpośrednio ingerują w przesuwanie się treści pokarmowych przez jelita. W związku z tym kobiety w czasie cyklu menstruacyjnego muszą zmierzyć się z częstszym występowanie zaparć. Innym powodem większej ilości zaparć u kobiet, może być rola, jaką w opróżnianiu jelit pełni u nich dno miednicy.

Zaparcie jest jednym z najczęstszych przewlekłych zaburzeń żołądkowo- jelitowych u dorosłych.

KTO JEST W GRUPIE RYZYKA PRZEWLEKŁYCH ZAPARĆ ?

• Osoby starsze
• Kobiety
• Osoby odwodnione
• Osoby stosujące dietę ubogą w błonnik
• Osoby mało aktywne lub nieaktywne fizycznie
• Osoby przykute do łóżka z powodu niepełnosprawności fizycznej takiej jak uraz rdzenia kręgowego
• Osoby przyjmujące niektóre leki, w tym środki uspokajające, opioidowe leki przeciwbólowe, niektóre leki przeciwdepresyjne lub leki obniżające ciśnienie krwi
• Osoby cierpiące z powodu zaburzeń zdrowia psychicznego takich jak depresja czy zaburzenia odżywiania na tle nerwowym
• Kobiety w ciąży

JAKIE SĄ MOŻLIWE POWIKŁANIA ZAPARĆ ?

Powikłaniami zaparć mogą być:

• Żylaki odbytu ( hemoroidy). Parcie w celu wypróżnienia się może powodować obrzęk żył w odbycie i wokół niego.
• Uszkodzenia skóry w odbycie ( szczelina odbytu).
• Duzy lub twardy stolec może powodować małe rany w odbycie.
• Stolec, którego nie można wydalić ( zaklinowanie kału).
• Chroniczne zaparcia mogą powodować gromadzenie się utwardzonego stolca, który zalega w jelitach.
• Jelita wystające z odbytu ( wypadanie odbytnicy). Parcie w celu wypróżnienia może powodować, że niewielka część odbytnicy rozciąga się i wypada z odbytu.

KORA KRUSZYNY W TERAPII ZAPARĆ

Osoby cierpiące na zaparcia powinny unikać spożywania pokarmów „zapierających”, takich jak kleik ryżowy, mąka ziemniaczana, jasne pieczywo, banany, czekolada, suche pożywienie oraz napoje, takie jak mocna herbata, napar z suszonych czarnych jagód, kakao.

Już od starożytności w celach przeczyszczających stosowane były rośliny zielne. Jedną z nich jest kora kruszyny. Jest to popularny środek łagodnie przeczyszczający, stosowany w postaci naparów, wyciągów i preparatów farmaceutycznych. Działanie przeczyszczające kory kruszyny jest słabsze niż liści senesu i aloesu oraz zbliżone do działania korzenia rzewienia. Kruszyna pospolita rośnie w Polsce w lasach łęgowych i olszynach, z wyjątkiem Podhala i wyżynnych obszarów górskich. Surowcem zielarskim jest wysuszona kora zbierana z młodych pędów i gałęzi wczesną wiosną i przechowywana dłużej niż 12 – miesięcy lub wysuszona w ciągu 2 godzin w temperaturze 100 stopni Celsjusza. Proces ten ma na celu utlenienie obecnych w dużych ilościach w świeżym surowcu związków antrapochodnych o silnie drażniącym działaniu. Zastosowany zabieg technologiczny powoduje, że w surowcu wytwarzają się glikozydy tj. glukofrangulina A i B oraz frangulina. Związki te nie są rozkładane przez enzymy trawienne i nie są wchłaniane w górnym odcinku przewodu pokarmowego.

Formy glikozydowe antrazwiązków są hydrolizowane w okrężnicy przez bakterie jelitowe do farmakologicznie aktywnych metabolitów. Związki biologicznie aktywne zawarte w korze kruszyny pobudzają perystaltykę jelit, hamują wchłanianie wody i elektrolitów przez komórki nabłonka okrężnicy oraz stymulują wydzielanie wody i elektrolitów do światła jelita grubego. W ten sposób następuje przyśpieszenie przesuwania się mas kałowych o zwiększonej objętości, co w efekcie wywołuje niefizjologiczną defekację. Podczas stosowania preparatów zawierających korę kruszyny ważne jest dostarczanie do organizmu odpowiedniej ilości płynów. Efekt przeczyszczający obserwowany jest po 8-12 godzinach od podania preparatu. Dlatego środki te najlepiej stosować wieczorem.

Przeciwskazaniem do stosowania preparatów zawierających w swym składzie korę kruszyny jest nadwrażliwość na substancję czynną w nich zawartą lub substancję pomocniczą stosowaną do przygotowania preparatu, niedrożność, zwężenie lub atonia jelit, choroby zapalne okrężnicy ( choroba Leśniowskiego- Crohna, zapalenie wrzodziejące okrężnicy), bóle w jamie brzusznej o nieznanej przyczynie, zapalenie wyrostka robaczkowego, ciężkie odwodnienie z utratą elektrolitów. Również preparatów zawierających korę kruszyny nie powinny stosować dzieci poniżej 12 roku życia, kobiety ciężarne oraz kobiety karmiące piersią. U osób dorosłych i młodzieży preparaty te mogą być stosowane tylko okazjonalnie przez krótki czas, wówczas gdy nie osiągnięto efektu terapeutycznego wywołanego zmianą stylu życia.

należy pamiętać, że stosowanie preparatów przeczyszczających jako preparatów wspomagających odchudzanie jest szkodliwe dla zdrowia. Ponadto kora kruszyny nie powinna być stosowana przez pacjentów cierpiących z powodu zaklinowania stolca, niezdiagnozowanych, ostrych lub uporczywych dolegliwości ze strony układu pokarmowego, np. bóle brzucha, nudności i wymioty. Przewlekłe stosowanie lub nadużywanie preparatów zawierających korę kruszyny może prowadzić do zaburzeń elektrolitowych, w kierunku niedoboru jonów potasu, które mogą potęgować zaburzenia rytmu serca, wzmagać toksyczność i efekty działania glikozydów naparstnicy.

REGULACJA PRACY JELIT

Ze względu na pozytywny wpływ na zdrowie, inulina ma wiele zastosowań w przemyśle spożywczym, suplementacji oraz profilaktyce zdrowotnej. Często stanowi dodatek preparatów probiotycznych, witaminowych jak również produktów wspomagających odchudzanie. Dosyć powszechną praktyką stało się dodawanie inuliny do gotowych produktów, aby odnizyć ich kaloryczność i indeks glikemiczny. Inulina z cykorii dodawana jest do żywności ze względu na swoje nieocenione właściwości zdrowotne. Najbardziej jest znana ze zdrowotnego wpływu na jelita. W jelitach wiąże duże ilości wody, co zwiększa ilość treści pokarmowej przy zachowaniu niższej kaloryczności posiłku.

Prozdrowotne właściwości babki jajowatej znane są od wieków. Pierwsze wzmianki o jej zdolnościach zanotowano w arabskich i perskich księgach ziołoleczniczych z X wieku. Babka jajowata stosowana jest przede wszystkim w licznych dolegliwościach ze strony układu pokarmowego. Jej nasiona i łuski w kontakcie z wodnymi roztworami pęcznieją i tworzą swego rodzaju śluz. Zmiękcza on masę zalegającą w jelitach, zwiększa ją i ułatwia jej wypróżnienie.