Panorama Zdrowia logo
Blog

CENNE ELEKTROLITY. JAK NAWADNIAĆ ORGANIZM

Gdy stężenie elektrolitów jest za niskie albo za wysokie, podstawowe funkcje organizmu zostają zaburzone, co może prowadzić do wielu chorób.

Czym zatem są elektrolity, jak rozpoznać ich niedobór i jak je uzupełniać?

Elektrolity to składniki mineralne, które przenoszą ładunek elektryczny w postaci jonów ( ujemny- wtedy mówimy o anionach lub dodatni – w przypadku kationów). Dostarczamy je organizmowi z pożywieniem, napojami i suplementami diety. Elektrolity, obecne we krwi, w tkankach, w moczu i innych płynach ustrojowych, odgrywają kluczową rolę w regulacji wielu procesów zachodzących w organizmie, np. pracy serca i funkcji naszych nerwów i mięśni.

Wszystkie elektrolity są ważne i os ich odpowiedniego stężenia zależy tzw. równowaga wodno- elektrolitowa. Jeśli z jakiegoś powodu ta równowaga nie jest zachowana, na co może wpływać wiele czynników, mówimy o zaburzeniach elektrolitowych.

Główne przyczyny zaburzeń elektrolitowych to : odwodnienie lub przewodnienie organizmu, przyjmowanie niektórych leków, choroby serca, nerek lub wątroby. Nerki pomagają utrzymać prawidłowe stężenie elektrolitów, filtrując wodę z zawartymi w niej elektrolitami z powrotem do krwi ( gdy organizmowi zależy na ich zatrzymaniu) lub wydalając nadmiar wody i elektrolitów z moczem.

Do najważniejszych elektrolitów należą: sód, potas, wapń, magnez, chlorki i fosforany.

SÓD

Hiponatremia to zbyt mała ilość jonów sodu ( Na+) w organizmie, czyli spadek stężenia sodu w surowicy poniżej 136 mmol/l. Do najczęstszych przyczyn takiego stanu należy utrata wody i sodu przez skórę w wyniku nadmiernego pocenia lub oparzenia, stosowanie leków moczopędnych (np. w leczeniu nadciśnienia), a także biegunka, wymioty, niewydolność serca, choroby wątroby, choroby nerek.

Objawy hiponatremii najczęściej dotyczą układu nerwowego, są to np. bóle głowy, dezorientacja, splątanie, zaburzenia pamięci. Zbyt mała ilość sodu może być związana z odwodnieniem organizmu i objawiać się wiotkością skóry, suchością błon śluzowych, małą ilością wydalanego moczu i przyśpieszeniem akcji serca.

O hipernatremii, czyli zbyt dużym stężeniu jonów sodu, mówimy, gdy przekracza ono 145 mmol/l. Wczesne objawy tego stanu to utrata łaknienia, nadmierne pragnienie, nudności i wymioty, a następnie zaburzenia świadomości, nadmierne pobudzenie, dezorientacja, nadpobudliwość nerwowo- mięśniowa lub senność aż do śpiączki.

POTAS

Potas ( K +) jest przede wszystkim kationem wewnątrzkomórkowym, zaledwie 2 % całkowitego stężenia potasu w organizmie znajduje się poza komórkami, w surowicy krwi. Większość jonów potasowych znajduje się w komórkach mięśniowych.

Stosunek stężenia potasu w płynie wewnątrzkomórkowym do stężenia w płynie pozakomórkowym silnie wpływa na polaryzację błony komórkowej otaczającej komórki, co z kolei wpływa na funkcje tych komórek, takie jak przewodzenie impulsów nerwowych i skurcze komórek mięśniowych ( w tym mięśnia sercowego). Tak więc stosunkowo niewielkie zmiany stężenia potasu w surowicy mogą istotnie wpływać na pracę organizmu. Całkowite stężenie potasu w surowicy może być za wysokie ( wtedy mówimy o hiperkalemii) lub za niskie (hipokalemia).

Hiperkalemia to stężenie potasu w surowicy większe niż 5,5 mmol/l. Przyczyny hiperkalemii to np. zwiększone spożycie potasu, stosowanie niektórych leków, które upośledzają wydalanie potasu przez nerki, oraz ostre uszkodzenie nerek lub przewlekła choroba nerek.

Hipokalemia to stężenie potasu w surowicy mniejsze niż 3,5 mmol/l i analogicznie spowodowane jest niedoborem całkowitych zapasów potasu w organizmie lub nieprawidłowym przemieszczaniem się potasu do komórek. Występuje bardzo często. Najczęstszą przyczyną jest nadmierna utrata potasu z moczem, stosowanie leków moczopędnych i przeczyszczających, niektóre zaburzenia hormonalne lub zaburzenie wchłaniania z przewodu pokarmowego.

Objawy nieprawidłowego stężenia potasu w surowicy krwi to: osłabienie mięśni szkieletowych i mięśni gładkich, zaburzenia pracy serca ( np. arytmia), zaparcia, upośledzenie funkcji nerek, zaburzenia koncentracji, drażliwość, senność, nadmierne pragnienie.

WAPŃ

Wapń ( Ca2+) jest niezbędny do m.in. prawidłowego skurczu mięśni, przewodnictwa nerwowego, uwalniania hormonów i krzepnięcia krwi.

Hiperkalcemia to całkowite stężenie wapnia w surowicy większe niż 2,60 mmol/l lub stężenie wapnia zjonizowanego w surowicy powyżej 1,30 mmol/l. Jedną z przyczyn nadmiernego stężenia wapnia jest nadmiar witaminy D i nadczynność przytarczyc. Objawy hiperkalcemii to zbyt duża ilość wydalanego moczu, zaparcia, osłabienie mięśni, dezorientacja.

Hipokalcemia to całkowite stężenie wapnia w surowicy krwi poniżej 2,20 mmol/l lub stężenie wapnia zjonizowanego w surowicy poniżej 1,17 mmol/l. Przyczyny tego stanu obejmują niedoczynność przytarczyc, niedobór witaminy D i choroby nerek. Niedobór wapnia objawia się zaburzeniami czucia np. mrowieniem, swędzeniem, pieczeniem skóry, tężyczką, wysypką, suchością skóry, zaburzeniami pracy serca, zaburzeniami krzepnięcia krwi ( np. krwotoki z nosa).

MAGNEZ

Magnez ( Mg2+) jest 4 pod względem ilości kationem w organizmie. Około 50 % megnezu jest odkładane w kościach i nie jest łatwo wymienialne z magnezem w innych przestrzeniach organizmu. Płyn zewnątrzkomórkowy zawiera tylko około 1 % całkowitego magnezu, a pozostała część znajduje się w komórkach.

W społeczeństwie bardzo powszechne są niedobory magnezu ( nadmiar występuje rzadko – zazwyczaj dotyczy tylko osób z niewydolnością nerek, suplementujących magnez w dużych ilościach). Prawidłowe stężenie magnezu we krwi waha się w granicach od 0,65 do 1,2 mmol/l. Objawy takie jak skurcze, drżenie lub osłabienie mięśni, zaburzenia czucia ( np. uczucie mrowienia), zaburzenia rytmu serca mogą świadczyć o zbyt niskim stężeniu magnezu we krwi. Warto pamiętać, że w codziennej diecie kobiety powinny spożywać około 320 mg magnezu, a mężczyźni – około 420 mg.

Do innych skutków niedoboru magnezu należą: arytmie, rozdrażnienie, brak energii oraz zwiększona podatność na stres. Bardziej narażone na niedobór magnezu są osoby spożywające duże ilości kawy, gdyż napój ten dość intensywnie „wypłukuje” z organizmu ten cenny pierwiastek poprzez swoje działanie moczopędne. Negatywnie na przyswajalność magnezu wpływa też dieta bogata w wapń, który jest antagonistą magnezu i skutecznie hamuje jego wchłanianie. Narażone na niedobory są również osoby z niewydolnością nerek, a także dzieci w okresie intensywnego wzrostu oraz kobiety w ciąży.

Magnez zawarty w suplementach diety zawsze występuje w formie jakiegoś związku chemicznego ( głównie soli), z którego organizm dopiero pozyskuje jony tego pierwiastka. Zatem bardzo duże znaczenie ma rodzaj związku, jaki wybierzemy. Różnią się one między sobą stopniem rozpuszczalności, a więc i stopniem przyswajalności tego pierwiastka. Najprostszym i zarazem najistotniejszym podziałem dostępnych związków magnezu jest podział na formy nieorganiczne i organiczne.

Nieorganiczne formy magnezu. Wchłanialność magnezu z jego nieorganicznych związków uzależniona jest od tego, z jakim pierwiastkiem jest on połączony. Na rynku dominują preparaty z tlenkiem magnezu. Niestety ilość przyswajanego magnezu z takich preparatów jest znikoma i z różnych badań podaje się około 4 % wchłanialności podanej dawki. Niewiele lepiej wygląda sytuacja w przypadku węglanu magnezu.

Z pozostałych nieorganicznych form magnezu należy jeszcze wymienić siarczan oraz chlorek. Wchłanialność magnezu z tych związków jest lepsza i waha się w granicach 10-16 % podanej dawki. W szczególności chlorek, dzięki swojej dobrej rozpuszczalności w wodzie, uważany jest za najlepiej wchłanialną nieorganiczną formę magnezu porównywalną nawet z niektórymi solami organicznymi, np. mleczanem czy asparaginianem.

Organiczne formy magnezu. Dzięki lepszej rozpuszczalności w wodzie ich wchłanialność jest większa niż w przypadku związków nieorganicznych. O ile wspomniane wcześniej mleczan czy asparaginian miały porównywalną wchłanialność, w stosunku do chlorku, o tyle już np. glukonian magnezu wchłania się w ponad 50 %. Obecnie uznaje się, że magnez najlepiej i najefektywniej uzupełniać, suplementując cytrynian magnezu, którego wchłanialność w niektórych badaniach wynosiła nawet 90 %. Budowa cytrynianu jest też najbardziej zbliżona do związków magnezu dostarczanych naturalnie z pożywieniem.

Witamina B6. Zdecydowana większość obecnych na rynku preparatów magnezu zawiera dodatek witaminy B6. Witamina ta zwiększa skuteczność działania magnezu przez wspomaganie jego wchłaniania i ułatwienie transportu do komórek organizmu. Witamina B6 pomaga jednocześnie utrzymywać wewnątrzkomórkowe zapasy tego pierwiastka, dzięki czemu przyczynia się do szybszego wysycenia organizmu magnezem.

CHLOR

Prawidłowe stężenie jonów chloru ( Cl-), czyli chlorków, wynosi od 95-105 mmol/l. Jony chlorkowe to głównie aniony osocza krwi ( ponad 80 % znajduje się w przestrzeni pozakomórkowej). Odpowiadają m.in. za przewodnictwo nerwowe, regulację gospodarki wodno – elektrolitowej i trawienie.

Zbyt mała ilość chlorków w organizmie objawia się drżeniem mięśni, bólami i zawrotami głowy, zaburzeniami koncentracji, pamięci, zmęczeniem, osłabieniem oraz zaburzeniami trawienia.

FOSFOR

Fosfor jest jednym z najliczniej występujących pierwiastków w ciele człowieka. Większość fosforu w ciele jest połączona z tlenem jako jony fosforanowe, czyli fosforany. Około 85 % z nich znajduje się w kościach.

W tkankach miękkich fosforany występują głównie wewnątrz komórek jako integralny składnik ( budulec) błony komórkowej. W jonogramie ( badaniu stężenia elektrolitów we krwi) bada się jony fosforanowe, czyli właściwie fosforany.

JONOGRAM- badanie stężenia elektrolitów we krwi

Aby oznaczyć stężenie elektrolitów we krwi, wystarczy bardzo proste badanie, które można wykonać w każdym laboratorium. Jonogram, czyli podstawowe badanie poziomu elektrolitów we krwi, zaleca się wykonywać raz w roku, jako proste badanie przesiewowe.

Warto pamiętać, aby badanie krwi wykonać na czczo ( minimum 8 godzin po ostatnim posiłku), przynajmniej 2 dni przed planowanym badaniem powstrzymać się od spożywania alkoholu oraz ograniczyć bardzo duży wysiłek fizyczny ( np. intensywny trening).

U pacjentów z cukrzycą często rozwija się zespół zaburzeń elektrolitowych. Wpływa na to wiele czynników – diabetycy stosują wiele leków i często zmagają się z upośledzoną czynnością nerek, zaburzeniami wchłaniania czy zaburzeniami równowagi kwasowo-zasadowej. Cukrzycy może towarzyszyć zarówno hipo jak i hipernatremia, na co wpływ ma podwyższony poziom glukozy we krwi.

Pacjenci z cukrzycą powinni zwrócić szczególną uwagę na zawartość glukozy w preparatach elektrolitowych i wybierać te bez glukozy lub o obniżonym jej stężeniu.

Szukasz specjalistów i placówek ochrony zdrowia?

Katalog Medyczny

Dobry lekarz - Katalog medyczny
Szukasz pracy w branży medycznej i zdrowotnej?

Katalog Praca

Dobry lekarz - Katalog praca

Blog Panorama Zdrowia

Polityka Cookies

Niniejsza strona www wykorzystuje pliki cookies (ciasteczka) do rozszerzenia swojej funkcjonalności. Korzystając z witryny wyrażasz zgodę na ich stosowanie na swoim urządzeniu.

Nasza polityka prywatności