Żeński układ rozrodczy

UKŁAD ROZRODCZY

Żeńskie narządy płciowe składają się z jajników, jajowodów, macicy, pochwy oraz zewnętrznych narządów płciowych. Jajniki są miejscem dojrzewania komórek jajowych oraz produkcji hormonów płciowych. Dojrzała komórka jajowa opuszcza jajnik i przez jajowody kieruje się w stronę macicy. Jeœli dojdzie do zapłodnienia, zapłodniona komórka jajowa zagnieżdża się w błonie œluzowej macicy. Jednoczeœnie w miejscu

pękniętego pęcherzyka żółciowego powstaje ciałko żółte, które produkuje progesteron. W przypadku braku zapłodnienia ciałko żółte zanika, dochodzi do złuszczenia błony œluzowej macicy i krwawienia.

Męskie narządy płciowe to jądra, najądrza, nasieniowody, pęcherzyki nasienne, gruczoł krokowy oraz zewnętrzne narządy płciowe: prącie z cewką moczową i moszna. Jądra są miejscem produkcji testosteronu oraz powstawania i dojrzewania plemników, które następnie przechodzą do najądrzy, gdzie są magazynowane. Podczas wytrysku plemniki wydostają się przez nasieniowody do cewki moczowej i dalej na zewnątrz.

BADANIE GINEKOLOGICZNE

Jest to badanie, na które składa się wywiad lekarski oraz tak zwane badanie przedmiotowe, również wewnętrzne przez pochwę lub przez odbytnicę. Badanie przedmiotowe wykonywane jest na specjalnym fotelu ginekologicznym. Rozpoczyna się od obejrzenia okolicy krocza, po czym przy pomocy specjalnie wprowadzonego wziernika dopochwowego, ogląda siꠜciany pochwy i tarczę szyjki macicy. Następnie w tak zwanym badaniu dwuręcznym, ocenia się macicę i jajniki, zwracając uwagę na wielkoœć, konsystencję,

ewentualną bolesnoœć oraz położenie względem œcian miednicy. U dziewczynek, dziewic, oraz częœto kobiet w wieku podeszłym badanie ginekologiczne wykonywane jest przez odbytnicę. Dadanie ginekologiczne powinno być wykonywane profilaktycznie u wszystkich kobiet raz na rok oraz w każdej sytuacji wystąpienia niepokojących objawów.

BADANIE CYTOLOGICZNE

Polega na ocenie komórek pokrywających błonę œluzową pochwy i częœć pochwową szyjki macicy. W tym celu pobiera się komórki złuszczone, albo specjalnie œciera się nabłonek z powierzchni błony œluzowej. Pobrany materiał komórkowy rozprowadzany jest od razu na szkiełku do badania mikroskopowego, utrwalany w odpowiednim płynie i następnie przesyłany do laboratorium. Tam następuje wybarwianie metodą Papanico- laou lub modyfikacją tej metody i komórki są oceniane pod mikroskopem. Badanie cytologiczne powinno być wykonywane profilaktycznie u wszystkich kobiet w celu wykrycia stanów przednowotworowych.

Odgrywa ono bardzo istotną rolę we wczesnym wykrywaniu raka szyjki macicy. Przydatne jest również do stwierdzenia zmian zapalnych pochwy, oceny czynnoœci jajników oraz oceny działania hormonów i leków hormonalnych ( badanie cytohormonalne). Na kilka dni przed badaniem nie powinno się stosować miejscowych leków dopochwowych oraz w ciągu 24 godzin poprzedzających badanie pacjentka powinna wstrzymać się od współżycia płciowego.

BADANIE USG NARZĄDÓW RODNYCH

Wykonywane może być przez powłoki brzuszne oraz przy użyciu specjalnej sondy drogą przezpochwową. Wykonywane jest:

• do monitorowania owulacji
• w diagnostyce guzów narządów rodnych
• do badania narządów położonych w miednicy mniejszej
• do wykonywania niektórych zabiegów ginekologicznych ( np. punkcja pod kontrolą USG)
• do oceny położenia wkładek wewnątrzmacicznych stosowanych w antykoncepcji
• w diagnostyce nietrzymania moczu

w położnictwie:

• w diagnostyce ciąży
• do wykrywania wad rozwojowych płodu
• przy podejrzeniu ciąży mngiej
• do oceny rozwoju płodu
• do lokalizacji łożyska
• do oceny iloœci płynu owodniowego
• w diagnostyce ciąży pozamacicznej
• przy podejrzeniu obumarcia ciąży
• w badaniach prenatalnych
• do przeprowadzenia wewnątrzmacicznie naprawczych zabiegów chirurgicznych

OCENA STOPNIA CZYSTOŒCI POCHWY
ROZMAZ MIKROBIOLOGICZNY Z POCHWY

Polega na pobraniu wydzieliny z pochwy i zbadaniu jej pod mikroskopem. W zależnoœci od iloœci i rodzaju obecnych w niej drobnoustrojów, czystoœć pochwy ocenia się wegług szeœciostopniowej skali. Przez kilka dni poprzedzających badanie nie powinno się stosować leków miejscowych dopochwowo ani też płukania pochwy. Badania nie wykonuje się w okresie miesiączki.

WYŁYŻECZKOWANIE JAMY MACICY
BIOPSJA ENDOMETRIUM

Badanie polega na ocenie mikroskopowej pobranego fragmentu błony œluzwej kanału szyjki macicy i jamy macicy. Przy pomocy specjalnego narzędzia zeskrobuje się fragment błny œluzowej. Wyłyżeczkowanie jamy macicy wykonywane jest w celach diagnostycznych, między innymi przy podejrzeniu zmian nowotworowych oraz w celach leczniczych w przypadku obfitego i nieustępującego krwawienia z dróg rodnych.

TEST CIĄŻOWY
PRÓBA CIĄŻOWA

Badanie polega na wykryciu w pobranej próbce moczu obecnoœci hormonu nazywanego gonadotropiną kosmówkową (HCG). Hormon ten produkowany jest przez powstające łożysko interpretowany jest jako dowód zagnieżdżenia się zapłodnionej komórki jajowej w błonie œluzowej macicy. Testy oparte na wykrywaniu gonadotropiny kosmówkowej w moczu cechuje bardzo duża czułoœć. Wykonywane są w celu:

• potwierdzenia ciąży
• wykluczenia ciąży
• w przypadku braku miesiączki z nieznanej przyczyny.

Obecnoœć gonadotropiny kosmówkowej w moczu potwierdza się oznaczeniem hormonu HCG we krwi.

AMNIOPUNKCJA

Polega na pobraniu do badania płynu owodniowego drogą nakłucia jamy owodniowej przy pomocy specjalnej igły punkcyjnej. Nakłucia dokonuje się poprzez powłoki brzuszne, w znieczuleniu miejscowym. Miejsce nakłucia wyznacza się posługując badaniem USG. Pobrany płyn owodniowy wykorzystuje się do badań cytogenetycznych oraz w celu okreœlenia dojrzałoœci płodu.

AMNIOSKOPIA

Polega na obejrzeniu dolnego bieguna pęcherza płodowego przy pomocy specjalnego wziernika nazywanego amnioskopem, który wprowadza się przez pochwę do szyjki macicy. Dzięki amnioskopii można ocenić stan błon płodowych, okreœlić iloœć i kolor wód płodowych. Przy wykonaniu tego badania trzeba mieć pewnoœć, iż płód jest już dojrzały.

Wskazania do wykonania amnioskopii to:

• ciąża przeterminowana
• niektóre choroby u ciężarnej jak np. nadciœnienie, choroby nerek

KORDOCENTEZA

Badanie polega na pobraniu próbki krwi ze sznura pępowinowego poprzez nakłucie specjalną igłą punkcyjną powłok brzusznych kobiety ciężarnej. Nakłucie naczyń pępowinowych wykonuje się pod kontrolą USG. Kardocenteza stosowana jest między innymi w leczeniu konfliktu serologicznego, w diagnostyce genetycznej oraz w diagnostyce wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu. Tą drogą można także wykonać transfuzję wymienną.

BIOPSJA TROFOBLASTU

Badanie polega na pobraniu fragmentu tkanki trofoblastu przy pomocy specjalnej igły, którą dokonuje się nakłucia przez pwłoki brzuszne kobiety ciężarnej. Uzyskany materiał przekazywany jest do badań genetycznych. Badanie ma zastosowanie w diagnostyce prenatalnej.

HISTEROSALPINGOGRAFIA
BADANIE HSG

Badanie polega na zobrazowaniu jamy macicy oraz jajowodów przy pomocy promieni rentgenowskich po uprzednim podaniu œrodka cieniującego do dróg rodnych, który owo promieniowanie bardzo silnie pochłania. Kontrast zostaje wprowadzony do jamy macicy przy pomocy specjalnej aparatury pod kontrolą monitora. W przypadku zachowanej drożnoœci jajowodów œrodek kontrasttowy podany do jamy macicy, przepływa przez jajowody oraz przedostaje się do jamy brzusznej. Przebieg jajowodów oraz obecnoœć ewentualnych zrostów jajowodowych zostaje uwidoczniona na ekranie

monitora i wykonanym zdjęciu rentgenowskim. Histerosalpingografia wykonywana jest między innymi:

• w diagnostyce wad rozwojowych macicy
• w diagnostyce niepłodnoœci
• do oceny drożnoœci jajowodów i wykrycia ewentualnych przeszkód
• do oceny efektów leczenia niedrożnoœci jajowodów
• przy podejrzeniu niewydolnoœci szyjki macicy, gdy kobieta nie może donosić ciąży

HISTEROSALPINGOSONOGRAFIA

Badanie polega na zobrazowaniu jamy macicy i jajowodów przy pomocy aparatury ultrasonograficznej, po podaniu do dróg rodnych specjalnego œrodka cieniującego, silnie odbijającego falę ultradzwiękową. Po podaniu kontrastu obserwuje się na monitorze wypełnianie jamy macicy oraz przepływ œrodka przez jajowody. Badanie wykorzystywane jest między innymi:

• w diagnostyce zaburzeń rozwojowych macicy
• w diagnostyce guzów macicy
• do oceny drożnoœci jajowodów
• do oceny efektów leczenia niedrożnoœci jajowodów
• do oceny endometrium, jego gruboœci, wykrywania ewentualnych ubytków

HISTEROSKOPIA

Badanie polega na obejrzeniu wnętrza macicy przy pomocy specjalnego wziernika nazywanego histeroskopem, który zostaje wprowadzony przez pochwę do macicy. W razie potrzeby tą drogą, korzystając z odpowiednich narzędzi, specjalnych szczypiec wprowadzonych przez histeroskop można pobrać do badania wycinki błony œluzowej. Histeroskopia wykorzystywana jest:

• do oceny zmian w endometrium
• w diagnostyce niewyjaœnionych krwawień
• w diagnostyce niepłodnoœci
• w diagnostyce trudnoœci z donoszeniem ciąży
• przy podejrzeniu wad rozwojowych macicy

KOLPOSKOPIA

Polega na obejrzeniu powierzchni szyjki macicy, dolnej częœci kanału szyjki macicy oraz pochwy przy pomocy specjalnego urządzenia, będącego rodzajem mikroskopu nazywanego kolposkopem. Badanie to pozwala między innymi na precyzyjną ocenę struktury nabłonka oraz naczyń krwionoœnych. W razie potrzeby pobiera się od razu wycinki z miejsc podejrzanych. Kolposkopia umożliwia również wyznaczenie zakresu zabiegu chirurgicznego.

Wykonywana jest także jako kontrola po przeprowadzonym już zabiegu chirurgicznym. Ma zastosowanie do oceny zmian dysplastycznych w kanale szyjki macicy oraz wczesnych postaci raka szyjki macicy.

LAPAROSKOPIA

Polega na obejrzeniu narządów miednicy mniejszej przy pomocy wprowadzonego przez powłoki brzuszne specjalnego urządzenia nazywanego laparoskopem. Sam zabieg włożenia laparoskopu poprzedzony jest wpompowaniem powietrza do jamy otrzewnowej. Przy pomocy narzędzi wprowadzonych przez laparoskop, w razie potrzeby można od razu przeprowadzić zabieg chirurgiczny. Laparoskopia wykonywana jest:

• w diagnostyce niepłodnoœci
• przy podejrzeniu ciąży ektopowej
• przy podejrzeniu endometriozy
• przy podejrzeniu krwawienia do jamy brzusznej

PERSUFLACJA
PRZEDMUCHIWANIE JAJOWODÓW

Polega na wprowadzeniu przy pomocy specjalnej aparatury, gazu, zazwyczaj dwutlenku węgla, do œwiatła jamy macicy. W przypadku zachowanej drożnoœci jajowodów gaz przenika przez jajowody do jamy otrzewnej. Nad powierzchnią brzucha w miejscu odpowiadającemu ujœciom brzusznym jajowodów słyszalny jest szmer wychodzącego gazu. Przebieg zmian ciœnienia gazu w drogach rodnych rejestrowany jest przy pomocy aparatu nazywanego kimografem i prezentowany w formie wykresu.

Badanie pozwala ocenić drożnoœć jajowodów, natomiast przy obecnoœci niewielkich zrostów pozapalnych staje się jednoczeœnie zabiegiem leczniczym.